Elektrik Panosu Nedir

Elektrik Panosu Nedir? Pano Çeşitleri Nelerdir?

Elektrik panosu, günümüzde evlerden fabrikalara kadar birçok yerde karşımıza çıkan kritik bir elemandır. Elektrik enerjisi, günlük yaşamımızı kolaylaştırdığı kadar tehlikeli de bir enerjidir. Bu sebeple dağıtımın verimli ve güvenli bir şekilde yapılması kritik bir öneme sahiptir. Peki, tam olarak elektrik panosu nedir ve neden bu kadar önemlidir?

Elektrik Panosu Nedir?

Elektrik panosu; elektrik enerjisinin dağıtımı, kontrolü, verimliliği ve güvenliği için tasarlanmış cihazlardır. Bu işlemleri yerine getirmek için bünyesinde devre kesiciler, sigortalar ve bazı koruma elemanlarını barındırır. Elektrik devrelerini yönetmek için tasarlanan bu cihazlar, elektrik akışını kontrol ederek herhangi bir aşırı yüklenme durumunda devreleri otomatik olarak kapatır.

Elektrik panosu, merkezi bir görev görmektedir yani elektrik devrelerini tek bir noktadan yönetmektedir. Pano, ana besleme kablosunu karşılayarak bunu farklı devrelere böler. Her devrenin kendini ait koruma elemanları mevcuttur ve herhangi bir devrede oluşan sorun bu sayede diğer devreleri etkilemeyecek şekilde yönetilir. Örneğin; bir evin tesisatı göz önüne alındığında bir tane prizin arızalanması durumunda sadece o devre kesilerek diğer devrelerin çalışmaya devam etmesi sağlanır. 

Elektrik Pano Çeşitleri Nelerdir?

Elektrik pano çeşitleri, çoğunlukla kullanım alanlarına göre sınıflandırılarak çeşitlenmektedir. Zamanla ihtiyaca göre farklı tasarlanan elektrik panoları, bu çeşitliliğin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Güç ve Dağıtım Panoları

Güç ve dağıtım panosu, fabrika ve iş yerleri gibi büyük tesislerde elektriğin ana dağıtımını sağlayan panolardır. Bu panolar, trafo veya şebekeden gelen enerjiyi alarak farklı bölüm ve makinelere böler. Örneğin bir atölyede trafo çıkışından gelen akım önce ana dağıtım panosuna girer, oradan şalterlerle tali (alt) panolara iletilir. Panonun içinde ana şalter, kesiciler, busbar (bakır baralar) ve sayaçlar gibi elemanlar bulunur. Böylece gelen elektrik, güvenli bir şekilde farklı devrelere yönlendirilir ve her devre bağımsız olarak kontrol edilebilir.

Otomasyon Panoları

Otomasyon panosu, üretim ve proses tesislerinde makinelerin ve sistemlerin kontrolü için kullanılan panolardır. Bu panolarda PLC, röle, sinyal ve haberleşme birimleri gibi kontrol elemanları bir araya getirilir. Elektrik enerjisinin doğru şekilde yönetilmesi ve ana-devrelerden yan-devrelere verimli aktarılması amacıyla otomasyon panolarına ihtiyaç duyulur. Sonuçta otomasyon panoları, makinelerin otomatik ve güvenli çalışmasını sağlayan beyin gibidir.

Haberleşme Panoları

Elektrik pano üreticilerinin listelerinde “haberleşme panosu” adı altında özel panolar bulunur. Bu panolar genelde veri, telefon veya güvenlik sistemleri gibi iletişim ekipmanlarının bağlantı ve dağıtımını içerir. Örneğin bir iş yerinde telefon santrali, bilgisayar ağı veya kapalı devre kamera sistemlerinin kablo düzeni haberleşme panosunda toplanabilir.

İç Tesisat Panoları

İç tesisat panoları, ev ve ofis gibi yerlerde kullanılan ana panolardır. Bina girişinde veya dairelerdeki bu panolar, sayacı ve devre kesicileri barındırır. Örneğin her daireye giren elektrik iç tesisat panosundaki sigortalarla kontrol edilir. Bu panolar sayesinde, dairenin içine giren elektrik akımını tek noktadan kesip açmak ve güvenliğini sağlamak mümkün olur. Bir başka ifadeyle, iç tesisat panosu evin veya iş yerinin kalbinde, devrelerin korunması ve kesilmesi işlevini üstlenir.

AG/OG Kompanzasyon ve Filtre Panoları

Kompanzasyon panoları, özellikle büyük tesislerde güç faktörünü düzeltmek için kullanılır. Bu panolarda çeşitli kapasitör grupları ve kontrol üniteleri bulunur; böylece şebekedeki reaktif güç dengelenerek enerji verimliliği artırılır. Filtre panoları ise elektrik sistemindeki harmonik bozulmaları önler. İçerdikleri aktif veya pasif harmonik reaktörlerle şebekede harmonik üreten yüklerin olumsuz etkileri cihazlara yansıtılmaz. Özetle, kompanzasyon panoları reaktif gücü düzenleyip enerji kaybını azaltırken, filtre panoları harmonik bozunumlarını engelleyerek elektrik ekipmanlarını korur.

Diğer Panolar

Elektrik panoları, çok fazla amaca hizmet ettiğinden dolayı başka kullanım çeşitleri de bulunmaktadır. Ayrıca her geçen gün gelişen dünyamızda yeni bir pano çeşidinin ortaya çıkması da olasıdır.

Asansör Panoları

Asansör kumanda panosu, asansörün tüm elektriksel kontrolünü yapar. Panoda asansör motoru, kapı kontrolü, hız ve güvenlik sensörleri gibi üniteler yer alır. Kısaca asansörün hareket ve kapı işlemlerini düzenleyen beyin görevi görür.

Sayaç Panosu

Binalarda elektriğin ölçülmesi için kullanılan panolardır. Bir sayaç panosu, tüketilen enerjiyi ölçmek üzere sayaç ve ilgili bağlantıları barındırır. Böylece elektrik tüketimi izlenebilir ve kontrol altına alınabilir.

GES (Güneş Enerjisi Santrali) Panoları

Güneş enerjisinden elektrik elde edilen sistemlerde kurulan özel panolardır. Bu panolarda inverter, sigorta ve kaçak akım gibi koruma elemanları bulunur. Güneş panellerinden gelen akım bu panolarda AC’ye çevrilir ve şebekeye güvenli bir şekilde verilir.

Elektrik Pano Bileşenleri

Elektrik panosu, elektrik devrelerine enerjinin dağıtımını, kontrolünü ve güvenliğini sağlamak amacıyla birçok bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler tamamen kendi işlevselliğine odaklanmış bileşenlerdir ve beraber çalışarak görevlerini başarıyla yapmaktadırlar. Peki, bu elektrik panosu bileşenleri nelerdir ve hangi görevleri yerine getirirler?

Ana Giriş ve Dağıtım Elemanları

Elektrik panosunun elektriği karşıladığı bölüm olarak düşünülebilir. Burada görevli elemanlar, elektriğin sisteme girişini ve dağıtımını gerçekleştirir.

Sayaç

Elektrik tüketiminin ölçülmesinden sorumlu olan temel bir bileşendir. Ana panoda ve daire panolarında ayrı ayrı yer alabilirler. Bu sayede hem genel tüketim hem de bireysel tüketim miktarı izlenebilir.

Ana Şalter

Elektriğin ana girişinin olduğu yerde yer alır ve tüm binaya elektrik akışını kontrol eder. Acil durumlarda tek bir noktadan tüm elektrik gücünü kesmek için kullanılan bir anahtar görevi görür.

Ölçü Aletleri

Elektrik akımını, frekansını, voltajını ve diğer değerleri ölçmek için kullanılan elemanlardır. Ana panoda ve kompanzasyon panosu içerisinde yer alabilir. Sistemin anlık durumunun izlenmesinde önemli görev üstlenirler.

Baralar

Elektrik enerjisinin dağıtımı görevini üstlenirler. Bakır ve alüminyum gibi yüksek iletkenliğe sahip metallerden yapılan bu elemanlar, yüksek akım kapasitelerini taşımak ve farklı devrelere güvenli bir şekilde iletmekle görevlidir.

Koruma Elemanları

Elektrik panolarının yerini getirdiği en kritik görevlerden birisi olan güvenlik noktasında görev yapan elemanlardır. Elektrik devrelerini aşırı akım, kısa devre ve kaçak akım gibi tehditlerden korurlar. Bu sayede elektriğin ulaştığı cihazların zarar görmesinden daha büyük boyutlu hasarlara kadar birçok durumun önüne geçilmesini sağlarlar.

Sigortalar

Aşırı akım ve arıza durumunda devreyi kesen elemanlardandır. Sigortaların içinde bulunan filaman, aşırı yüklenme gibi durumlarda eriyerek gücün kesilmesini sağlar. Bu sayede yangın gibi durumların oluşması engellenir. Sigortaların içerisinde yer alan filamanın erimesinden kaynaklı olarak tekrar kullanımı mümkün değildir ve değiştirilmesi gerekir. Bu sebeple tek kullanımlık olarak düşünülmelidir.

Devre Kesiciler

Elektrik akışını kontrol eden ve aşırı yük durumlarında devreyi otomatik olarak kapatan elemanlardır. Kısa devre ve aşırı yük gibi durumlarda otomatik olarak devreye giren bu elemanlar herhangi bir sorun yaşanmasının önüne geçilmesinde önemli rol oynarlar. Arızaya giderildikten ve tehdit ortadan kalktıktan sonra manuel olarak devre kesici kapatılarak tekrar kullanımı mümkün olmaktadır.

Kaçak Akım Röleleri

Elektrik kaçaklarının algılanması etkin ve önemli rol oynayan koruma elemanlarıdır. Faz ve nötr hatlarındaki akım dengesizliğini sürekli olarak izlerler ve belli bir seviyenin üstüne çıkılması durumunda devreyi keserler. Özellikle elektrik çarpması gibi durumlarda hayati bir öneme sahip olduğundan dolayı doğru çalışıp çalışmadığı düzenli olarak kontrol edilmelidir.

Kontrol ve İzleme Elemanları

Bu elemanlar, sistemin kontrol edilmesinde izlenmesinde görev alan elemanlardır. Koruma elemanlarına kıyasla otomasyon ve uzaktan müdahale ile koruma sağlaması noktasında görevlidirler.

Röleler

Elektrik akımını kontrol eden ve kesen elektromekanik veya elektronik anahtarlama cihazlarıdır. Aşırı akım veya aşırı gerilim gibi tehlikeli durumları engelleyerek devreleri korurlar.

Kontaktörler

Yüksek akım veya yüksek voltajlı cihazları kontrol etmek için kullanılan, elektrikle kumanda edilen anahtarlardır. Genellikle anahtarlanan devreden çok daha az güçle açılıp kapatılırlar ve motorlu sistemleri başlatmak veya durdurmak gibi önemli görevleri yerine getirirler.

Butonlar

Belli işlevselliklerin açılıp kapatılması gibi basit işlemlerin yerini getirilmesini sağlayan elemanlardır. Bu elemanlar sayesinde insanların sistemle etkileşime girmesi sağlanmaktadır.

Göstergeler

Voltaj, akım, frekans ve diğer elektriksel parametrelerin ölçümü ve görüntülenmesi için kullanılırlar. Analog veya dijital olabilirler ve operatörlere sistemin anlık durumu hakkında bilgi sunarlar.

Bağlantı ve Düzenleme Elemanları

Elektrik dağıtımının sağlanmasını sağlayan bağlantı elemanları, düzenleme elemanları ile birlikte hem daha güvenilir hem de bakımı kolay bir pano sağlarlar.

Klemensler, kablo kanalları ve topraklama malzemeleri gibi elemanların varlığı, bir panonun işlevselliğinin sadece akım taşımanın ötesine geçtiğini gösterir. Bu bileşenler, panonun düzenli, güvenli ve bakımı kolay bir yapıya sahip olmasını sağlar. Doğru kablo yönetimi, güvenli bağlantılar ve çevresel kontrol, yangın riskini azaltır, sorun gidermeyi kolaylaştırır ve bileşenlerin ömrünü uzatarak genel sistem güvenilirliğine doğrudan katkıda bulunur.

Elektrik Panosu Bakımı

Elektrik panoları, bir işletmenin veya binanın en kritik görevini yüklenen elemanlardandır. Bu nedenle düzenli bakımları, sistemin sorunsuz ve güvenli çalışması hayati bir öneme sahiptir.

Periyodik bakım, tesisteki elektrikle çalışan ekipmanların plansız duruşlarını engeller, oluşabilecek zaman ve üretim kayıplarını önler. Aynı zamanda çalışma ve yaşam alanlarında konforu yükseltir, ekipmanların güvenli çalışmasını sağlar ve kullanım ömrünü uzatır. Arızaları önleyerek işletme maliyetlerini düşürür ve iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük önem taşır.

İş Güvenliği Tedbirleri

Bakım yapılmadan önce kesinlikle emniyet ve güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Gerekli uyarı ve ikaz levhaları yerleştirilmeli, işletme gerilimine uygun izole özellikli eldiven, sandalye, halı gibi ekipmanlar temin edilmeli ve dışarıdan gelebilecek hayvan veya diğer varlıkların girişi engellenmelidir.   

Enerji Kesme Prosedürleri

Gerekli iş güvenliği önlemleri alındıktan sonra, bakımı yapılacak panonun enerjisi kesilmelidir. Enerji kesme işlemi yapılmadan önce yetkili kişilere haber verilmeli, şebeke çıkış, jeneratör çıkış ve yük şalterleri açılmalıdır.   

Pano Bakım Operasyonları

• Ana giriş şalter değeri ve kablo kesiti rapora işlenir.   
• Giriş gerilimleri kontrol edilir; normalin dışındaki değerler bakım formuna işlenir.   
• Sigorta değerlerine göre çekilen akım değerleri ve kablo kesiti kontrolü yapılır.   
• Panodaki tüm linye gruplarının başında kaçak akım rölesi olup olmadığı kontrol edilir ve mevcut kaçak akım röleleri test cihazları ile kontrol edilir.   
• Pano ve klemens numarası etiketlemelerinin olup olmadığı kontrol edilir.   
• Tek hat şemasına uygunluk kontrol edilir; yanlışlık varsa gerekli düzeltmeler yapılır.   
• Tüm cihazların sıkılık kontrolleri yapılır ve gevşek bağlantılar tespit edilerek giderilir.   
• Kimyasal temizleyicilerle panonun içi temizlenir.   

Kontrol Listesi Örnekleri

Günlük veya aylık kontroller, panolara yetkisiz müdahale olup olmadığını, kapakların kilitli olup olmadığını, yangın söndürücü varlığını, yalıtkan malzeme kullanımını, kaçak akım rölesinin çalışıp çalışmadığını, topraklama ölçümünü, kablo düzenini, uyarı işaretlerini, prizlerin uygunluğunu ve panonun genel güvenliğini kapsar.   

Periyodik bakım, elektrik sistemlerinin "kur ve unut" mantığıyla çalışmadığını, aksine dinamik olduğunu ve aşınma, gevşek bağlantılar ve çevresel faktörlere maruz kaldığını gösterir. Kaçak akım röleleri gibi kritik güvenlik bileşenlerinin işlevselliğinin düzenli olarak kontrol edilmesi gerektiği vurgusu, bakımın sadece bir görev değil, aynı zamanda risk yönetimi için sürekli bir strateji olduğunu ortaya koyar. Bakım, gizli tehlikeleri büyümeden önce ortaya çıkararak, ekipman ömrünü uzatır, plansız kesintileri azaltır, işletme maliyetlerini düşürür ve en önemlisi, çalışma ve yaşam ortamlarında güvenliği artırır.

Elektrik Panosu Kurulumu

Elektrik panosu kurulumu, elektrik sistemlerinin güvenli ve verimli çalışması için hayati öneme sahip, uzmanlık gerektiren bir süreçtir.

Yer Seçimi: Panonun kolay erişilebilir, havalandırma için yeterli alanı olan, nemden, tozdan ve diğer dış etkenlerden korunaklı bir yere monte edilmesi önemlidir. Çocukların ulaşamayacağı güvenli bir yer seçilmelidir.   

• Montaj Yüzeyi Hazırlığı: Montaj yüzeyi düzgün ve sağlam olmalı, panonun ağırlığına dayanabilecek şekilde güçlendirilmeli ve uygun cıvatalar veya ankrajlar kullanılmalıdır.   
• Kablolama: Kablolama işlemi son derece dikkatli yapılmalıdır; ana besleme ve devre kabloları doğru şekilde bağlanmalı, kabloların kesilmesi, soyulması ve bağlanması özenle yapılmalı, uygun renk kodlaması ve işaretlemeler kullanılmalıdır.   
• Devre Kesiciler ve Koruma Cihazları: Her devre için uygun kapasitede devre kesiciler veya sigortalar kullanılmalı, artık akım cihazları (RCD) gibi koruma cihazları panoya entegre edilmelidir.   
• Yetkili Elektrikçi: Elektrik panosu montajı, elektrik işlerinde uzmanlaşmış bir yetkili elektrikçi tarafından yapılmalıdır. Yanlış kurulum, ciddi güvenlik risklerine (elektrik çarpması, yangın) ve sistem arızalarına yol açabilir. Profesyonel uzmanlık, sistemin güvenilirliği ve kullanıcı güvenliği için vazgeçilmez bir gerekliliktir.   
• İşaretlemeler ve Etiketlemeler: Pano üzerindeki devre kesiciler, sigortalar ve diğer bileşenler doğru şekilde işaretlenmeli ve etiketlenmelidir. Bu, kullanım ve bakım sırasında kolaylık sağlar ve acil durumlarda hızlı müdahale için kritik öneme sahiptir.   
• Topraklama İşlemi: Montaj tamamlandıktan sonra güvenliğin maksimum seviyeye çıkarılması için topraklama işlemi titizlikle yapılmalıdır.   

Neden bir elektrik panosu kurulumunda "uzman eli" bu kadar önemlidir? Elektrik işlerinin doğasında var olan karmaşıklık ve tehlike, bu sorunun cevabıdır. Kurulum sırasında yapılan hatalar, anlık tehlikelere (çarpma, yangın) veya uzun vadeli sistem arızalarına yol açabilir. Bu nedenle, yetkili bir elektrikçinin profesyonel uzmanlığı, güvenli, standartlara uygun ve uzun ömürlü bir elektrik sistemi için temel bir şarttır. Elektrik panosu kurulumu veya bakımı hakkında profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçin.

Görseller

https://dentechindustrial.com/wp-content/uploads/2019/04/APC_0465-2-web.jpg - Elektrik Panosu Nedir?

https://inceteknik.com/wp-content/uploads/2019/05/motor-kontrol-merkezleri-mcc-1.jpg - Güç ve Dağıtım Panoları

https://www.rossotomasyon.com/tr/wp-content/uploads/otomasyon-pano-imalati.jpg - Otomasyon Panoları

https://www.dijisan.com.tr/wp-content/uploads/2019/06/Ekran-Al%C4%B1nt%C4%B1s%C4%B1.png - Elektrik Pano Bileşenleri

https://kdmfab.com/wp-content/uploads/2024/11/electrial-panel-installation-process.jpg - Elektrik Panosu Kurulumu

‍